fiilde çatı ne demek?
Fiilde Çatı
Fiilde çatı, fiilin özne ve nesne ile olan ilişkisini ifade eder. Fiilin çatısı, cümlenin anlamını ve yapısını doğrudan etkiler. Fiil çatısı iki ana başlık altında incelenir:
-
Özne-Yüklem İlişkisine Göre Fiil Çatıları:
- Etken Fiil: İşin özne tarafından doğrudan yapıldığı fiillerdir. Özne gerçektir ve işi kendisi yapar.
- Örnek: "Ayşe kitabı okudu." (Ayşe işi yapan öznedir.)
- Edilgen Fiil: İşin kim tarafından yapıldığı belli olmayan veya önemli olmayan fiillerdir. Özne, işten etkilenendir. "-ıl, -il, -ul, -ül" eklerini alırlar.
- Örnek: "Kitap okundu." (Kitabı kimin okuduğu belli değil.)
- Daha fazla bilgi için: Edilgen Fiil
- Dönüşlü Fiil: İşin özne tarafından yapıldığı ve yine özneyi etkilediği fiillerdir. "-ıl, -il, -ul, -ül" eklerini alırlar.
- Örnek: "Ayşe yıkandı." (Ayşe hem işi yapıyor hem de işten etkileniyor.)
- Daha fazla bilgi için: Dönüşlü Fiil
- İşteş Fiil: İşin birden fazla özne tarafından karşılıklı veya birlikte yapıldığı fiillerdir. "-ış, -iş, -uş, -üş" eklerini alırlar.
- Örnek: "Çocuklar güreştiler." (Çocuklar karşılıklı güreşiyorlar.)
- Daha fazla bilgi için: İşteş Fiil
-
Nesne-Yüklem İlişkisine Göre Fiil Çatıları:
- Geçişli Fiil: Nesne alabilen fiillerdir. Neyi, kimi sorularına cevap verirler.
- Örnek: "Ayşe kitabı okudu." (Neyi okudu? Kitabı.)
- Daha fazla bilgi için: Geçişli Fiil
- Geçişsiz Fiil: Nesne alamayan fiillerdir. Neyi, kimi sorularına cevap vermezler.
- Örnek: "Ayşe uyudu." (Neyi uyudu? Kimi uyudu? Sorularına cevap verilemez.)
- Daha fazla bilgi için: Geçişsiz Fiil
- Oldurgan Fiil: Geçişsiz bir fiilin "-dır, -dir, -dur, -dür, -t, -tır, -tir" ekleriyle geçişli hale getirilmesidir.
- Örnek: "Uyudu (geçişsiz) - Uyuttu (geçişli)"
- Daha fazla bilgi için: Oldurgan Fiil
- Ettirgen Fiil: Geçişli bir fiilin "-dır, -dir, -dur, -dür, -t, -tır, -tir" ekleriyle geçişlilik derecesinin arttırılmasıdır.
- Örnek: "Okudu (geçişli) - Okuttu (geçişli)"
- Daha fazla bilgi için: Ettirgen Fiil